NEDERLANDS ROCOCO BAROMETERCOMPENDIUM BIANCHI

Het buitengewone instrument heeft schaalplaten van verzilverd messing en een centraal geplaatste spiegel. Wat dit voor Nederlandse begrippen zeer uitbundige rococostuk vooral bijzonder maakt is de combinatie van maar liefst zes verschillende barometersystemen op één enkel tableau. De kast is van eikenhout, gefineerd met mahoniehout en de gewelfde contourlijnen zijn langszij voorzien van een kunstig gestoken, levendige asymmetrische rococodecoratie, in de vorm van langgerekte voluten, rocailles en bloemenslingers. Evenals deze bloemenslingers is de fraaie opengewerkte kuif, die het geheel bekroond, een typisch voorbeeld van het late rococo. Ook de spiegel is voorzien van een rococo-omlijsting.

De Torricellibarometer bevindt zich onmiddellijk rechts van de spiegel en heeft twee schaalplaten. De linker met een Engelse duimenschaal en een ‘36-schaal’, de rechter met een duo-decimaal verdeelde schaal in Rijnlandse duimen en met een messing tendenswijzer. Ook de contrabarometer volgens Huygens, rechts van de enkelvoudige barometer, heeft een tendenswijzer en is voorzien van een ‘36-schaal’. Dit laatste is eveneens het geval bij het slechts sporadisch toegepaste diagonaalsysteem van Morland, meteen links van de spiegel en aan de bovenkant van het tableau en het nog veel zeldzamere haakse-hoeksysteem van Cassini aan de onderkant. Tussen de buizen van de diagonaal- en haakse-hoekbarometer bevindt zich voorts het enige nog bekende voorbeeld van een Nederlandse toepassing van het multipelsysteem van Amontons. Het heeft een ‘36-schaal’ en een schaalverdeling in Engelse duimen. Direct boven de spiegel is verder nog de schaalplaat te zien van een barometer volgens het wielkwiksysteem van Hooke; ook voorzien van een ‘36-schaal’. De kwikbuis van dit systeem zit weggewerkt in een langwerpig kastje aan de achterkant van het compendium. De buizen van zowel de Torricelli- als de diagonaalbarometer beschikken over een zogeheten ‘prinsendoos’. Dit is een bijzonder type reservoir, waarin een constant nulpunt wordt bewerkstelligd. Het feit dat beide reservoirs gedraaid zijn uit ivoor maakt hen enig in hun soort.

Vermoedelijk werd het stuk vervaardigd in opdracht van de Fundatie van Renswoude te ’s-Gravenhage. Dat was een liefdadige instelling waar capabele, arme weesjongens van ongeveer 15 jaar en ouder de kans kregen om zich voor te bereiden op een hooggekwalificeerd beroep.

(Meer uitvoerige beschrijving beschikbaar)

Nr. 41