Nederland is een Leeuwenhoek-microscoop rijker. Uit onderzoek bij Museum Boerhaave is gebleken dat een piepklein zeventiende-eeuws object uit een collectie Nederlandse zilveren poppenhuisaccessoires – tot nu altijd als een eigenaardigheid beschouwd – in werkelijkheid een authentieke microscoop is van het type geproduceerd door de Delftse lakenhandelaar Antoni van Leeuwenhoek , in de Nederlandse gouden eeuw. Voorbeelden van deze instrumenten zijn uiterst zeldzaam, en qua belang en belang vergelijkbaar met een schilderij van Vermeer. Het nieuwste exemplaar is door verzamelaar Bert Degenaar aangekocht voor zijn collectie Planetarium Zuylenburgh in Oud-Zuilen. De microscoop is vanaf 3 juni tijdelijk te zien in Museum Boerhaave.

Antoni van Leeuwenhoek (1632-1723) was een toonaangevende pionier op het gebied van microbiologie, tijdens de Nederlandse gouden eeuw. Met zijn zelfgemaakte instrumenten voorzien van een enkele kleine lens, waardoor ze moeilijk te verstellen waren, ontdekte hij zaadcellen, bloedlichaampjes en ‘diertjes’ of bacteriën. Zijn systematische en uitgebreide reeks observaties leidden tot zijn reputatie als grondlegger van de microbiologie. Microscopen geproduceerd door Van Leeuwenhoek bereikten vergrotingen tot wel 270 keer; aanzienlijk meer dan de toenmalige samengestelde microscopen (bestaande uit meerdere lenzen). Dit gaf hem een ​​duidelijke voorsprong op andere onderzoekers. Antoni van Leeuwenhoek was opgeleid tot landmeter en peiler van wijnvaten, maar kreeg geen academische opleiding; Desalniettemin publiceerde hij zijn baanbrekende observaties in het toonaangevende wetenschappelijke tijdschrift van de periode, de Philosophical Transactions of the English Royal Society.

De recentelijk geïdentificeerde Leeuwenhoek-microscoop verhoogt het aantal exemplaren dat wereldwijd wordt bewaard tot tien of elf (er bestaat nog enige twijfel over de authenticiteit van het exemplaar in Antwerpen). Museum Boerhaave heeft er twee in zilver en twee in koper. Om te bepalen of het nieuwe zilveren instrument werkelijk een originele Leeuwenhoek is, vergeleek Museum Boerhaave dit exemplaar met vijf Leeuwenhoekinstrumenten van onberispelijke herkomst, in haar eigen restauratieatelier. De vijf exemplaren zijn afkomstig uit de eigen Leidse collectie van het museum, plus één uit het Universiteitsmuseum Utrecht. De uitkomst van het optische onderzoek en de technische materiaalinspectie was dat het nieuwe zilveren instrument ongetwijfeld authentiek is en een vergroting van 248 keer biedt. De enige krachtigere Leeuwenhoek microscoop is die uit de Utrechtse collectie.

De nieuwe Leeuwenhoek microscoop wordt dinsdag 2 juni officieel aan het publiek onthuld in Museum Boerhaave, waar hij het komende half jaar te zien is. Daarna wordt het tentoongesteld in Utrecht, Oxford en University of California Berkeley Golub Collection. De onthulling in Leiden door Bert Degenaar, die zal plaatsvinden om 16.00 uur, wordt voorafgegaan door een openbare lezing van dr. Huib Zuidervaart, wetenschapshistoricus verbonden aan het Huygens Instituut in Den Haag. Tiemen Cocquyt, die als conservator van Museum Boerhaave nauw betrokken was bij het onderzoek naar de authenticiteit van de zilveren Leeuwenhoekmicroscoop, licht vervolgens het onderzoek van Museum Boerhaave toe.

Museum Boerhaave is het Nationaal Museum voor de Geschiedenis van Wetenschap en Geneeskunde. Het doel van het museum is de interesse voor wetenschap in Nederland te wekken door een breed publiek te trekken voor een bezoek aan de unieke collectie die het verhaal vertelt van vijf eeuwen innovatie in Nederland. Museum Boerhaave zoekt voortdurend naar aansluiting van haar activiteiten op actuele ontwikkelingen.

De collectie van het Planetarium Zuylenburgh in Oud-Zuilen is een van de meest opmerkelijke particuliere collecties van Nederland. De focus van de collectie (bestaande uit meer dan duizend antieke voorwerpen uit de 17e en 18e eeuw) ligt op klokken, telescopen, microscopen en andere oude instrumenten voor astronomie en landmeetkunde.